Artikel in Tijdschrift voor coaching
Een duwtje in de rug
Ik wil graag iets doen, maar ik weet niet hoe
Ik wil graag iets doen, maar ik weet niet hoe… Wat hebben we dat het afgelopen half jaar vaak gehoord. Wat is het geval? In Deventer ligt sinds enkele maanden een boot in de IJssel waarop 180 vluchtelingen wonen. Ze komen voornamelijk uit het Midden-Oosten: Syrië, Saoedi-Arabië, Jemen, Iran. In Ter Apel was geen plaats voor ze. Daarom zijn de meesten vrijwel direct na hun aankomst in Nederland naar Deventer gebracht. De boot waarop ze nu wonen is mooi: met zijn tweeën hebben de vluchtelingen een kamer met badkamertje, eens in de week worden de lakens verschoond, er is drie keer per dag een maaltijd, er zijn wasmachines aan de overkant in een gebouw.
Kortom: bed, bad en brood en zo hoort het ook. En toch… het uitgangspunt bij het asielbeleid in Nederland is dat ‘vluchtelingen zich niet mogen hechten zolang het onzeker is of ze hier mogen blijven. Je niet hechten. Wat een wreed uitgangspunt. Is het geen mensenrecht om je te mogen hechten, om liefde te mogen ervaren en te geven, zelfs al ben je maar korte tijd in een bepaald land? Maar helaas, bijna alle maatregelen zijn gebaseerd op dit onmenselijke principe. Vluchtelingen mogen niet werken zolang ze geen verblijfsvergunning hebben. Vluchtelingen krijgen geen taalles totdat ze een verblijfsvergunning hebben. Want stel je voor dat ze hier onterecht zitten en dat we dan tijd, geld en energie in ze hebben gestoken.
Een familie worden
Wat is nou als eerste belangrijk als je met zijn allen op een boot zit en niks mag? Dat je een groep wordt, een eenheid, een familie. Dat je je dus gaat hechten. Dan voel je je minder eenzaam en kun je ook weer eens samen lachen. Daarom zijn wij van Bureau de werkvloer in eerste instantie activiteiten gaan organiseren voor de bewoners van de boot. Sportlessen, yogaklassen, bezoek aan een kapper, schilderworkshops, lachyoga, een excursie naar de brandweer etc. Al gauw sloten zich tientallen Deventenaren bij ons aan. Velen met dat ene zinnetje: Ik wil graag iets doen, maar ik weet niet hoe… De meeste mensen hebben alleen een klein duwtje in de rug nodig. Want sommigen vonden het een beetje griezelig om zomaar op die boot te stappen.
We hadden wel een regel. Of eigenlijk een dringende suggestie: het moest niet neerbuigend worden. Het moesten het liefst activiteiten zijn met vluchtelingen, niet alleen maar voor vluchtelingen.
Een duwtje in de rug, dat is alles wat de meeste mensen nodig hebben om in actie te komen. Het is de hoopvolle conclusie die wij van Bureau de werkvloer trekken naar aanleiding van die eerste maanden waarin we Deventenaren en vluchtelingen met elkaar in contact brachten.
Taalles en werk
In Deventer is, net zoals in de rest van het land, een berg aan open vacatures. Gemeentes betalen handenvol geld aan inburgering en later aan uitkeringen als asielzoekers – door de lange wachttijden depressief geworden – niet meer aan werk komen. Wanneer je echter vrij snel na hun aankomst begint met het klaarstomen van deze mensen voor de arbeidsmarkt, wordt iedereen gelukkiger: de vluchtelingen zelf, bedrijven met hun vele vacatures, Gemeentes, en ook docenten die genieten van de motivatie van de leerlingen.
Nadat we zo’n drie maanden lang leuke activiteiten hadden georganiseerd, vonden we het tijd worden om structureler aan de gang te gaan. We wisten inmiddels wel dat de meeste bewoners hoogstwaarschijnlijk een verblijfsvergunning zouden krijgen. We wisten ook dat op de boot een groot potentieel aan talent aanwezig is. Er wonen daar mensen met uiteenlopende en soms hoge opleidingen.
Vluchtelingen hebben niet veel, maar ze hebben wel tijd. Laten we dus die tijd nuttig gebruiken, zo dachten we en we hebben meteen een taalschool opgericht. Op dit moment hebben er zo’n 110 mensen les van 9 docenten. Hoe we dat financieel bolwerken? Niet, is het antwoord. Van donaties hebben we lesboeken gekocht, steeds als we wat geld krijgen, kopen we er weer boeken bij. De docenten doen alles gratis, net als wijzelf trouwens. Hoe lang we dat nog volhouden, weet ik niet, maar zolang het gaat, doen we het. Vervolgens zijn we naar het MKB gestapt en hebben gevraagd aan bedrijven om hun vacatures in kaart te brengen. Wij verzamelen intussen cv’s van de mensen op de boot, zodat we ze, zodra ze een verblijfsvergunning hebben, kunnen matchen met de bedrijven in de regio.
Door het land getransporteerd
Mogen ze hier dan blijven? Dit is een pijnpunt. Vluchtelingen worden vaak van AZC naar AZC getransporteerd. Sommigen komen wel in zes verschillende plaatsen terecht. Het probleem is o.a. de woningnood. Wij vinden dat echter geen reden om mensen maar van hot naar haar te verslepen. We pleiten er daarom voor ze zo snel mogelijk te verbinden aan één stad en het daarbij te laten. Of het ons lukt ‘onze’ groep hier in Deventer te houden, moet nog blijken, maar we doen er alles aan en de Gemeente is ons gelukkig goed gezind.
Weerstand
Terwijl we van alles voor elkaar proberen te krijgen voor de mensen op de boot, merken we hoezeer we aanlopen tegen bureaucratie. Welzijnsorganisaties, zoals buurthuizen, hebben allemaal een natuurlijke weerstand om iets met en voor ons te doen. Het is hun verantwoordelijkheid niet, als je dat voor één vluchteling doet, moet je het voor de hele groep doen en dat gaat nu eenmaal niet, ze moeten eerst vier weken overleggen, ze sturen ons door naar een andere instantie, ze zeggen doodgewoon ‘nee’. In het begin lieten we ons daar even door afleiden, maar al heel snel merkten we dat er vervolgens helemaal niets gebeurde. We besloten al snel om niet meer naar het woord ‘nee’ te luisteren, om zelf aan te pakken en om ook juist individuele problemen op te lossen. ‘Dan doen we het zelf wel!’ werd het credo. En met hulp van talloze Deventenaren lukt dat dus ook.
De kracht van de massa en de focus op DOEN
Ons werk voor de vluchtelingenboot is eigenlijk een zijpad van ons dagelijkse werk. Maar niet minder belangrijk. Bureau de werkvloer zet zich in voor een inclusieve samenleving en een inclusieve bedrijfscultuur. We doen dat op verschillende manieren. Ons belangrijkste uitgangspunt is: wij geloven in de kracht van de massa en we geloven in DOEN. De belangrijkste tip voor organisaties daarbij is aandacht voor hun sociale kapitaal.
Sociaal kapitaal, inclusie en diversiteit
Sociaal kapitaal, dat zijn je mensen. Je medewerkers. Als je goed voor je sociaal kapitaal zorgt, betekent dat eigenlijk gewoon dat je werknemers gelukkig zijn. Dat ze zich gehoord voelen, geholpen worden waar nodig, dat ze zich kunnen ontplooien, dat ze veilig zijn.
Een diverse organisatie bestaat uit mensen die op allerlei fronten verschillend zijn. Verschillend van huidskleur, van religie, van politieke voorkeur, van gender, van karakter. Een diverse organisatie is veel creatiever en innovatiever dan een organisatie die bestaat uit mensen die erg op elkaar lijken.
Maar een diverse organisatie wil nog niet zeggen dat de organisatie inclusief is. Dat bereik je pas wanneer je medewerkers voor elkaar openstaan. Als de cultuur zodanig is dat men naar elkaar luistert en je juist gebruik maakt van de onderlinge verschillen. Een vluchteling uit Iran, die zijn familie moest achterlaten, Nederlands heeft geleerd, een technische opleiding heeft gevolgd en vervolgens na lang solliciteren aan een baan is gekomen, wat heeft zo iemand een doorzettingsvermogen, een veerkracht. Maak daar als organisatie gebruik van.
Dan pas bouw je aan een gezond sociaal kapitaal.
Vanaf 1 januari 2024 zijn grote bedrijven verplicht te rapporteren over het effect van hun activiteiten op mens en milieu. In april 2021 nam de Europese Unie de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) aan. In deze richtlijn staat die verplichting omschreven. Belangrijk daarbij is om te weten dat naast financiële informatie over immateriële zaken het ook zal gaan over niet-financiële indicatoren zoals sociaal kapitaal.
Blijkbaar vindt de Europese Gemeenschap een inclusieve cultuur zo belangrijk dat er dus duidelijke regelgeving aan zit te komen. Als je een groot bedrijf hebt, heb je heel veel medewerkers. Als die zich allemaal iets meer bewust worden van de noodzaak van een inclusieve cultuur, als iedereen een klein beetje de goede kant op beweegt, dan boek je samen een enorm resultaat: de kracht van de massa.
The Inclusion Games
Veel organisaties hebben een zogenaamde D&I manager (diversiteit en inclusie) aangesteld. Vaak heeft deze D&I manager niet veel macht in het bedrijf en weinig budget. De activiteiten van deze mensen beperken zich daarom vaak tot beleidsstukken schrijven en activiteiten zoals symposia organiseren, trainingen voor het management of speciale themadagen, zoals meedoen aan de Gay Pride Parade. Bureau de werkvloer heeft een gereedschap om alle werknemers van een bedrijf mee te laten doen aan de verandering naar een inclusieve organisatie. We doen dat door middel van gamification. De voordelen van gamification zijn dat de meeste mensen ontvankelijk zijn voor het spelelement waarbij je punten kunt verdienen, prijzen kunt winnen, samen kunt spelen met je team etc. Een spel is leuk, en bovendien, al doende leer je, haast zonder het te merken. Gamification zorgt voor een versterking van de teams binnen organisaties, kost weinig tijd en kan een grote verandering bewerkstelligen.
Ook op de werkvloer hebben mensen bijna altijd alleen een duwtje in de rug nodig. De meeste mensen zijn niet onaardig en willen helemaal geen andere mensen kwetsen of buitensluiten. Toch gebeurt dat wel. Met behulp van onze Inclusion Games leert iedereen in de organisatie om zich anders te gedragen, om de ander werkelijk te gaan zien en om te protesteren tegen buitensluitend gedrag. De Inclusion Games worden gespeeld door grote groepen mensen, de ‘gewone’ medewerkers, dus niet alleen de managers en de directeuren, al worden die wel aangemoedigd om vooral ook mee te doen en zo het goede voorbeeld te geven.
Hoe word ik een zakelijke vrouw?
Van de vijftig AEX- en Midkap-bedrijven staat bij 47 een man aan het roer. Daarnaast delen bij één bedrijf een man en een vrouw de toppositie. Bij twee bedrijven, PostNL en Wolters Kluwer, zwaait een vrouw de scepter.
Sinds begin vorig jaar is er een zogeheten ingroeiquotum voor raden van commissarissen. Dit betekent dat als er een commissaris vertrekt, deze moet worden opgevolgd door een vrouw. Dat gaat zo door totdat het minimum van een
derde is bereikt. Daar is veel kritiek op. Mensen vinden het voortrekkerij.
Remco Boxelaar van Talent naar de Top zei hierover: “We verzanden snel in een welles-nietes discussie als het gaat over een vrouwenquotum. Ik zie het als een middel, een instrument, om de effecten van het eeuwenoude patriarchaat versneld weg te nemen. Het is geen doel op zich. Tot 1 januari 1958 werden vrouwen na hun huwelijk ontslagen. Ze mochten niet terugkeren op de werkvloer en verdwenen achter het aanrecht. Je moet deze maatregel daarom in historisch perspectief plaatsen.”
Dit is een van de redenen waarom we ook vrouwen een extra duwtje in de rug willen geven.
Behalve de Inclusion Games, hebben we daarom nog een andere manier om een organisatie inclusiever te maken en dat is de training ‘Hoe word ik een zakelijke vrouw’. In deze training bieden we vrouwen het juiste gereedschap om hun potentie ten volle te gebruiken.
Persoonlijke problemen oplossen is een vorm van inclusief denken
Bij alles wat wij doen kijken we naar de potentie van mensen. Wat willen ze, wat kunnen ze en waarom wordt dat (nog) niet gezien. Heeft iemand een training onderhandelen nodig? Moet iemand leren hoe zij in een vergadering gemakkelijker het woord neemt? Heeft een vluchteling een sportbroekje nodig omdat hij graag wil volleyballen? Wil iemand graag een toneelstuk maken over zijn vlucht uit Syrië? Is er iemand die dolgraag wil schilderen? Persoonlijke problemen oplossen is een vorm van inclusief denken waar wij sterk in geloven.
En daarnaast weten we dat de meeste mensen aardig zijn en best iets voor een ander overhebben. Met een klein duwtje in de rug zijn mensen tot wonderen in staat.
Laura Faber en Sanne Terlouw zijn oprichters van www.bureaudewerkvloer.nl
